Binlerce yıl öncesinden günümüze kadar gelen bütüncül sağlık sistemlerinden Hindistan kökenli olanının adı Ayurveda. Hastalıktan ziyade sağlığa ve bireye odaklanan bu sistem dünyadaki her şeyi (insanı, doğayı, besinleri, havayı, mevsimleri…ne aklınıza gelirse) temel özelliklerine göre inceliyor ve sağlık önerilerini bunun üzerine kurguluyor.
Bir şeyin pek çok özelliği var muhakkak. Ayurveda, bu özellikler içinden özellikle 10 çift birbirine zıt özellik, yani toplam 20 özellik üzerinde duruyor. Bu temel 20 özellik, çok karmaşıklaştırmadan konuyu anlamak ve bu bütüncül yaklaşımı günlük hayatımıza pratik uygulamarla dahil etmek için fazlasıyla yeterli. Bu temel özellikler şöyle: Sıcak-soğuk, ıslak-kuru, hafif-ağır, kaygan-pütürlü, hareketli-sabit, donuk-keskin, yoğun-seyrek, kaba-ince, sert-yumuşak ve yapışkan-pürüzsüz.
Ayurveda sistemine göre herhangi bir şeyde belli özellikler çok arttıysa ve rahatsızlığa sebep oluyorsa zıt özellikleri artırarak bunları dengeye getirmek mümkün. Yani “benzer benzeri artırır, zıt özellikler dengeler” prensibi var.
Sadece bedenimize değil zihnimize, ruhumuza, yaşadığımız ortama, içinde olduğumuz mevsime, yediklerimize, yaptıklarımıza bu temel özellikler açısından bakabiliriz. Örneğin kış mevsimi yaklaşırken soğuk, ıslaklık artıyor. Yazın hafifliği ve aydınlığı yerini biraz ağırlığa ve karanlığa bırakıyor. Yaşantımız sokaklardan daha içerilere kayıyor, geceler uzuyor ve bedenimizde bu tür özelliklerin artması kolaylaşıyor. Bedenimizde boğazımız, akciğerlerimiz, sinüslerimiz iltihaplanmaya, balgam yaratmaya, hasta olmaya daha müsait oluyor. Dolayısıyla Ayurveda bu özelliklerle zıt şeyleri yapmanın kış boyunca bedeni koruyacağını düşünüyor. Bedeni sıcak tutmak, yazın severek yediğimiz salatalar, karpuzlar yerine sıcacık çorbalar içmek, yemeklerimize biraz sevdiğimiz ısıtıcı, kurutucu baharatlardan eklemek, günün ışıklı saatlerinde güneşe çıkmak, belki birazcık yürümek, hareket etmek bu tavsiyelerden bazıları.
Aynı örnekten devam edecek olursak, eğer kış rahatsızlıklarına karşı direnciniz genel olarak zayıfsa, veya bedeninizde şu sıralarda fazlaca mukus (balgam), iltihap, ödem gibi fazlaca sudan kaynaklı ağırlık varsa, elleriniz ayaklarınız genelde soğuksa, bu özellikleri dengeleyecek özelliklere sahip besinler direncinizi artırmanıza destek olabilir. Ayurveda hocam sevgili Ulli Allmeindinger’den öğrendiğim ve Doğu Avrupa kökenli bir tarif olan antibiyotik sirke buna iyi bir örnek. Tarifin detaylarını okursunuz ama burada vurgulamak istediğim tarafı, organik elma sirkesine eklenen her bir içeriğin kış özelliklerinin zıttı özelliklere sahip olması. Kimi ısıtıcı, kimi kurutucu, kimi mukus çözücü (yani balgam azaltıcı), kimi yağ çözücü. Tüm malzemeleri karıştırıp, 15 gün boyunca çalkalayarak yapacağınız bu lezzetli iksirle bedeninizi dengeleyecek ve destekleyecek bir besini kolayca kendiniz yapabilir ve yaşantınıza ekleyebilirsiniz.
Diğer yandan, mevsim yazsa, hava çok sıcaksa veya bedeninizde zaten fazlaca ısı varsa, yani midenizde yanma, gastrit gibi rahatsızlıklar varsa, cildinizde kızarıklıklar, egzema varsa, veya bedeninizde çok kuruluk varsa, o zaman bu besin size iyi gelmeyebilir, çünkü aynı özelliklere sahip olduğu için bu rahatsızlıkları daha da artırabilir. Bu durumda bu besini dikkatli tüketmenizi öneririm. Unutmayın her birimiz farklıyız ve her tavsiye hepimize uygun olmayabilir. Bedeninizi, zihninizi, duygularınızı, içinde bulunduğunuz yeri, mevsimi, zamanı hangi temel özelliklerin yüksek olduğunu gözlemleyerek yaşantınıza ekleyeceğiniz şeyleri bu özellikleri dengeleyecek şekilde seçmeyi öğrenmek umarım sizler için iyi bir yol gösterici olur.
Sevgilerimle,
Fatma Özdemir
03.11.2018
Pastoral Vadi, Fethiye
Not: Fotoğraflar 2013 yılında Tayland’da kaldığım bir otelin koridorunda asılı resimlerin fotoğrafları.
FATMA ÖZDEMİR İLE 